Joylar • 18 Sentabr, 2025
Janubiy Koreyaning noodatiy muzeylari skeptiklarni hayratda
Janubiy Koreya jahon sayyohlik markazlari qatoriga jadal kirib borgan mamlakatdir. Ba’zilar uchun u K-pop, moda va kosmetika bilan, boshqalar uchun esa yuqori texnologiyalar va iqtisodiy turtki bilan bog‘liq. Ammo bu yerda har biri ekskursiyani kichik sarguzashtga aylantiradigan g‘ayrioddiy muzeylarning butun madaniyati borligini kamdan-kam odam biladi. Bizga tanish bo‘lgan galereya va arxivlardan farqli o‘laroq, koreys muzeylari ko‘pincha boshqa falsafa asosida qurilgan: tomoshabin ishtirokchiga aylanadi. Bu yerda suratga tushish, kulish, qo‘lda sinab ko‘rish va hatto eng g‘alati interaktivlarda ishtirok etish mumkin.
Muzey madaniyatiga bunday munosabat bejiz emas. Koreya an’analar va innovatsiyalarni, jiddiylik va kinoyani birlashtirishga intilishi bilan mashhur va aynan muzeylarda bu xususiyat yaqqol namoyon bo‘ladi. Bularning barchasi mamlakat poytaxtidagi birinchi qadamlardanoq ochiladi - Koreyaning jonli kinoyali madaniyatiga teginish uchun Centrum Air bilan parvozni tanlash kifoya.
Trick Eye Museum (Aldamchi ko‘z muzeyi)
Seul allaqachon raqamli texnologiyalar va ko‘ngilochar markazga aylangan va eng mashhur illyuziya muzeylaridan biri aynan shu yerda paydo bo‘lgani ajablanarli emas. Trick Eye Museum - bu an’anaviy "rasm" tushunchasi ishlamay qoladigan makon. Zallar optik illyuziyalar bilan to‘ldirilgan va har bir tashrif buyuruvchi polotnoning bir qismiga aylanishi mumkin. Sayyohlar sunamidan qochayotgandek, sherni bo‘ysundiradigandek yoki osmono‘par bino tomida muvozanat saqlayotgandek suratga tushishadi. Illyuziya shu qadar ishonarli bo‘ladiki, fotosuratlar keyinchalik hatto fotografiya fokuslarini biladigan odamlarda ham samimiy hayrat uyg‘otadi.
Lekin gap faqat o‘yin-kulgida emas. Illyuziyalar muzeyi Janubiy Koreyaning yangi muzey madaniyatining ramziga aylandi, bu yerda passiv mushohada emas, balki o‘zaro ta’sirga urg‘u beriladi. Mohiyatan, bu "san’atni demokratlashtirish" yo‘lidagi qadamdir: galereya tomoshabin bosh qahramon bo‘lgan o‘yinga aylanadi. Bu yerda o‘zingizni o‘z tarelkangizda his qilishingiz uchun san’atshunos bo‘lishingiz shart emas. Qiziquvchanlik va fantastik olamdagi qahramon rolini sinab ko‘rish istagi yetarli. Muzeyning yana bir xususiyati to‘ldirilgan voqelikdan foydalanishdir. Tashrif buyuruvchilar to‘g‘ridan-to‘g‘ri smartfon ekranida eksponatlarni jonlantiradigan maxsus ilovani yuklab olishlari mumkin. Shunday qilib, oddiy rasm mini-animatsiyaga aylanadi va fotosurat yanada ta’sirli bo‘ladi. Shu tufayli muzey nafaqat sayyohlar, balki bu yerga butun oilasi bilan kelib, ko‘ngilochar va ijodiy muhitda vaqt o‘tkazadigan mahalliy aholi orasida ham mashhurlikka erishdi. Shunga o‘xshash tendensiyalarni Dubayda ham kuzatish mumkin, u yerda zamonaviy muzeylar va madaniy makonlar interaktivlik va texnologiyalarga e’tibor qaratib, tashrifni qiziqarli tajribaga aylantirmoqda. Museum Kimchikan (Kimchikan muzeyi) Seulga kelgan sayyoh tezda kimchi bu yerda shunchaki taom emas, balki milliy o‘ziga xoslikning bir qismi ekanligini payqaydi. Unga butun boshli muzey bag‘ishlangan bo‘lsa ajab emas. Kimchikan muzeyi poytaxt markazida joylashgan bo‘lib, mamlakat ramziga aylangan ushbu taom haqida hikoya qiladi. Bu yerda kimchining qanday yuzlab turlari mavjudligi, nima uchun u sog‘liq uchun juda muhimligi va koreys taomlanish falsafasi bilan qanday bog‘liqligini bilib olishingiz mumkin. Ekspozitsiyaning alohida qismi mavsumiy an’analarga bag‘ishlangan. Koreyada hatto o‘ziga xos "kimjan" atamasi ham mavjud - kimchani jamoaviy tayyorlash jarayoni, bunda oilalar birgalikda yig‘ilib, uni qishga tayyorlashadi. Muzeyda saqlash uchun mo‘ljallangan qadimiy sopol idishlar, noyob retseptlarni ko‘rish, shuningdek, master-klassdan o‘tish va o‘zingiz kimchi porsiyasini tayyorlashingiz mumkin. Sayyoh uchun bu mahsulot ortida nafaqat ta’m, balki butun bir madaniy olam turganini his qilish uchun noyob imkoniyatdir. Biroq muzey nafaqat ekspozitsiyasi, balki ma’lumot berish uslubi bilan ham hayratga soladi. Bu yerda multimedia texnologiyalaridan foydalaniladi: interaktiv panellar, sensorli ekranlar, fermentatsiya haqidagi videolar. Bolalar uchun esa masalliqlarni yig‘ish yoki "oshpaz o‘ynash" mumkin bo‘lgan o‘yin zonalari o‘ylab topilgan. Bunday format har bir tashrif buyuruvchiga - maktab o‘quvchisidan tortib gastronomik tanqidchigacha - koreys madaniyati uchun kimchining ahamiyatini his qilishga yordam beradi. Kimchi muzeyi Koreyaning qalbini tushunishni istaganlar uchun tashrif buyurilishi shart bo‘lgan obyektlar ro‘yxatiga kiritilgani bejiz emas. Love Museum (Muhabbat muzeyi) Seulning Trick Eye muzeyi joylashgan qismida sayyohlar Love muzeyiga ham tez-tez tashrif buyurishadi. Bu kattalar uchun mo‘ljallangan joy bo‘lib, unda erotik mavzudagi haykallar va rasmlar mavjud. Biroq, ekspozitsiya hazil bilan berilgan, shuning uchun muhit provokatsion emas, balki ko‘proq kulgili bo‘lib chiqadi. Muzey odatda "juda shaxsiy" deb hisoblangan narsalar ustidan ochiqchasiga kulish mumkin bo‘lgan joy sifatida yaratilgan. Tashrif buyuruvchilar eksponatlar bilan suratga tushadi, hazillar o‘ylab topadi va o‘z taassurotlari bilan o‘rtoqlashadi. Natijada, Love Museum nafaqat "shok kontenti" uchun joyga, balki madaniyatning o‘ynoqi va istehzoli bo‘lishi mumkinligiga misolga aylanadi. Bundan tashqari, muzey ta’lim elementini ham o‘z ichiga oladi. Ba’zi zallar turli madaniyatlarda erotikaga qanday munosabatda bo‘lganligini va bu san’atda qanday aks ettirilganligini ko‘rsatadi. Shunday qilib, Love Museum bir vaqtning o‘zida ko‘ngilochar va dunyoqarashni kengaytiradi, hatto eng nozik mavzu ham madaniy merosning bir qismi bo‘lishi mumkinligini eslatadi. Teddy Bear Museum (Teddi ayiq muzeyi) Jeju oroli va Seulda bir qarashda bolalarnikidek tuyuladigan muzeylarni uchratish mumkin. Teddi ayiq muzeyi - bu ayiqlarning butun bir mamlakati. Ammo sayyoh ichkariga kirganida, u ekspozitsiya faqat kichkintoylar uchun mo‘ljallanmaganligini tushunadi. Bu yerda ayiqlar qadimgi Misrdan to Oyga qo‘nishgacha bo‘lgan jahon tarixi manzaralarini aks ettiradi. Ular dizaynerlik liboslarida, mashhurlar qiyofasida va hatto K-pop ostida raqsga tushishadi.
Bunday muzey shunchaki o‘yinchoqlar kolleksiyasidan iborat emas. U koreys bolalari uchun ham, kattalar uchun ham, chet ellik sayyohlar uchun ham birdek qadrli bo‘lgan ayiq obrazining universalligini anglatadi. Har bir zalda bolalik sog‘inchi va oddiy va mehribon narsaga tegishdan quvonch yashiringan. Ba’zi kolleksiyalar shunchalik noyobki, o‘z-o‘zidan muzey qiymatini ifodalaydi. Cheklangan seriyalarda chiqarilgan yoki ustalar tomonidan qo‘lda yasalgan ayiqlar mavjud. Shuning uchun Teddi ayiq muzeyi nafaqat oilalar, balki butun dunyodan kelgan kolleksionerlar uchun jozibador maskanga aylandi. Alive Museum (Jonli muzey) Jeju oroli yana bir nostandart muzey - Alive Museum uchun uy bo‘ldi. Bu yerda san’at tom ma’noda jonlanadi, tomoshabin esa asosiy ishtirokchiga aylanadi. Haykallarni qo‘l bilan ushlab ko‘rish mumkin, rasmlarni xuddi sizga munosabat bildirayotgandek suratga olish mumkin, multimedia zallari esa butunlay xayolot olamiga g‘arq qiladi. Alive Museum an’anaviy san’at shakllarini zamonaviy texnologiyalar bilan birlashtirishi bilan ajralib turadi. Interaktiv ekranlar, yorug‘lik effektlari va audio hamrohlik to‘liq ishtirok hissini yaratadi. Sayyoh bu yerdan shunchaki suratlar bilan emas, balki o‘zi ham badiiy jarayonning bir qismiga aylanganini his qilib ketadi. Ayniqsa, 3D illyuziyalari bo‘lgan zallar mashhur bo‘lib, u yerda dinozavr yutib yuborayotgandek yoki delfin minib ketayotgandek kadrga turish mumkin. Ushbu muzey esdalik uchun g‘ayrioddiy suratlar yaratishga intilayotgan yoshlar va sevishgan juftliklar uchun haqiqiy xitga aylandi. Mr. Toilet House (Mr. Hojatxona uyi) Suvon shahrida shunday muzey borki, uni boshqa muzey bilan adashtirish qiyin. Bino ulkan unitaz shaklida qurilgan va bu tasodif emas. Mr. Toilet House hojatxonalar tarixi, sanitariya rivojlanishi va gigiyenaning jamiyat hayotidagi o‘rniga bag‘ishlangan. G‘oya shaharning sobiq meri Sim Che Dekuga tegishli bo‘lib, u sanitariya sharoitlarini yaxshilash bo‘yicha faol kampaniyasi uchun "Janob hojatxona" laqabini olgan. Muzey ekspozitsiyasi hazil va jiddiy ta’lim yondashuvini birlashtiradi. U tozalik va gigiyena shunchaki maishiy odat emas, balki jamoat salomatligining muhim elementi ekanligini eslatadi. Tashrif buyuruvchilarni binoning tashqi ko‘rinishi ham, ichkaridagi interaktiv zallar ham o‘ziga jalb qiladi. Bu yerda turli davrlarga oid unitazlar to‘plamlarini ko‘rish, kanalizatsiya tarixi haqida ma’lumot olish va hatto g‘alati eksponatlar ustidan kulish mumkin. Shu tufayli Mr. Toilet House sayyohlik maskaniga aylandi, bu esa koreyslarning g‘ayrioddiy va o‘ziga xos istehzoga bo‘lgan muhabbatini mukammal tarzda namoyish etadi. Nega bunday muzeylarga borish kerak? Janubiy Koreya zerikishga o‘rin yo‘q noyob muzey madaniyatini yaratishga muvaffaq bo‘ldi. Bu yerda muzeylar his-tuyg‘ular va kashfiyotlar maydonchasidir. Ular mamlakatni chuqurroq tushunishga imkon beradi, chunki u haqida eng kutilmagan obyektlar orqali hikoya qiladi: kimchidan ayiqlargacha, illyuziyalardan sanitariyagacha. Bunday muzeylarga tashrif buyurish madaniyat - bu albatta jiddiy va rasmiy degan stereotiplarni buzadi. Aksincha, aynan o‘yin va hazil orqali Janubiy Koreya o‘z yuzini ko‘rsatadi: ochiq, jonli va muloqotga tayyor. Hatto o‘zlarini hech narsa bilan hayratda qoldirmaslikka ishongan skeptiklar ham bu yerdan tabassum va esdalik uchun o‘nlab fotosuratlar bilan chiqib ketishadi. Va bu borada Koreya boshqa shaharlar bilan hayratlanarli tarzda o‘xshash. Istanbulda, masalan, Ayya Sofiyadan zamonaviy san’at muzeyigacha piyoda borishning o‘zi yetarli, xuddi shu ta’sirni - qadimgi davrdan bugungi kunga keskin o‘tishni his qilish mumkin, bu esa xotirada yorqin iz qoldiradi. Aynan shunday tafovutlar sayohatlarni o‘ziga xos qiladi: muzeylar shunchaki diqqatga sazovor joylar emas, balki shahar va uning tabiatini tushunish kalitlariga aylandi.